Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της πεντάμορφης καλλονής

- in ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΦΥΣΗ
…και ένα χωριό που αξίζει να ανακαλύψει κανείς !


Η εκθαμβωτική ομορφιά της  – Ο ερωτάς της με τον «Τουρκάκη» – Η δολοφονία του αδερφού της. . . 

Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της απίστευτης καλλονής αλλά και ενός χωριού που αξίζει να ανακαλύψεις

Μια πανέμορφη κοπέλα από τη Φωκίδα, που έζησε τον 19ο αιώνα και έμεινε γνωστή στην ιστορία ως Μαρία Πενταγιώτισσα, είναι το πρόσωπο που θα μάς απασχολήσει στο σημερινό άρθρο. Θα αναφέρουμε άγνωστα, καινούρια στοιχεία για την πολυτάραχη ζωή της και την «παρουσία» της σε πολλά μυθιστορήματα, δημοτικά (και όχι μόνο) τραγούδια, θεατρικά έργα, ταινίες κλπ.

Πολλοί, ίσως νομίζουν ότι η Μαρία η Πενταγιώτισσα δεν ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Πρόκειται για εσφαλμένη εντύπωση. Εκείνο που δεν έχει ξεκαθαρίσει είναι κάποιες πτυχές της ζωής της. Υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές, αλληλοσυγκρουόμενες σε πολλά σημεία.

Η εκπάγλου καλλονής Ρουμελιώτισσα

Η Μαρία γεννήθηκε στους Πενταγιούς (από το Πέντε Άγιοι κατά τον Δ. Γεωργακά) Δωρίδος στη Φωκίδα, το 1821.

Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της απίστευτης καλλονής αλλά και ενός χωριού που αξίζει να ανακαλύψεις

Ο πατέρας της, ήταν γραμμματοδιδάσκαλος, όπως και ο αδερφός της Θανάσης (δάσκαλοι δηλαδή των πρώτων, των βασικών γραμμάτων). Ήταν πολύ όμορφη και μάλιστα έμπαινε στην εκκλησία χωρίς μαντίλι στο κεφάλι, κάτι τολμηρό και εκσυγχρονιστικό για την εποχή της. Οι συγχωριανές της ψιθύριζαν «ήρθε η πριμαντόνα».

Λέγεται μάλιστα, ότι ακόμα και η βασίλισσα Αμαλία έμεινε έκθαμβη από την ομορφιά της, όταν η Μαρία έσυρε τον χορό στη Λιβαδειά το 1845, προς τιμήν της. Το σίγουρο είναι, ότι πολλοί άντρες τήν ερωτεύτηκαν. Αλλού αναφέρεται ότι είχε πολλούς εραστές, ενώ ο Δημήτρης Χρ. Χαλατσάς στα »Ληστρικά Τραγούδια» εκδ. 2003, βιβλιοπωλείο της Εστίας, δεν αναφέρει κάτι τέτοιο. Ο Χαλατσάς αναφέρει ότι το επώνυμό της ήταν Αθανασοπούλου και το Δασκαλοπούλου που γράφουν οι άλλοι, οφείλεται στο επάγγελμα του πατέρα και του αδερφού της. Το «Μαρή Δασκαλοπούλα» που υπάρχει σε πολλές εκδοχές του τραγουδιού «Μαρία Πενταγιώτισσα» («Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά») και χρονολογείται γύρω στα 1848, παρερμηνεύθηκε από μεταγενέστερους συγγραφείς και θεωρήθηκε ως επώνυμό της.

Ο έρωτάς της με τον Τουρκάκη

Ένας, από όσους τήν ερωτεύτηκαν, ήταν ο συγχωριανός της Γιώργος Παπαγεωργίου ή Τουρκάκης. Και πάλι οι περισσότεροι θεωρούν το Τουρκάκης επώνυμο, ενώ ο Δ. Χαλατσάς στηριζόμενος σε μαρτυρία του δικηγόρου Θεμιστοκλή Παπαγεωργίου, δισέγγονου του Γ. Παπαγεωργίου-Τουρκάκη, τό θεωρεί απλώς παρατσούκλι. Τον Γιώργο που ήταν νέος και ωραίος τόν ερωτεύτηκε και η Μαρία. Στον έρωτά τους, αντιτάχθηκε σφοδρά ο αδελφός της Μαρίας Θανάσης.

Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της απίστευτης καλλονής αλλά και ενός χωριού που αξίζει να ανακαλύψεις

Μετά από μια έντονη λογομαχία στη θέση «Πλαγιά της Γεραβίνας» έξω από τους Πενταγιούς, ο Γιώργος σκότωσε τον αδελφό της Μαρίας και τόν έριξε σε ένα κάρκανο (φυσικό πηγάδι σε βράχους), με βάθος πάνω από 40 μέτρα και σκέπασε το στόμιο με πέτρες. Η έντονη δυσοσμία που αναδυόταν από το πηγάδι, οδήγησε τους συγχωριανούς της Μαρίας εκεί. Ένας τολμηρός κάτοικος των Πενταγιών, ο Κοντολούκας κατέβηκε δεμένος στον πυθμένα του κάρκανου και ανέβασε απ’ αυτό το άψυχο σώμα του Θανάση.

Ο Γιώργος συνελήφθη όπως και η Μαρία, που θεωρήθηκε συνεργός του. Στη συνέχεια δικάστηκαν από το Κακουργιοδικείο Μεσολογγίου. Ο μέν Γιώργος καταδικάστηκε σε βαριά ποινή και οδηγήθηκε στις φυλακές της Πάτρας ενώ η Μαρία, σε ποινή δύο χρόνων, την οποία εξέτισε στις φυλακές της Άμφισσας.

Και επ’ αυτού του ζητήματος υπάρχει διχογνωμία. Στη Βικιπαίδεια διαβάζουμε ότι η Μαρία αθωώθηκε, χάρη στην πίεση που άσκησε ο γιος ενός από τους ενόρκους, ο οποίος υπήρξε εραστής της ή λόγω της παρέμβασης δύο χωροφυλάκων, παλιών… αγαπητικών της. Η Εγκυκλοπαίδεια «ΠΑΠΥΡΟΣ – ΛΑΡΟΥΣ – ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ», έκδοση 2007, στηριζόμενη στα έργα των Α. Κυριακού και Γ. Τσουκαλά «Μαρία Πενταγιώτισσα», αναφέρει ότι ο Γιώργος (Τουρκάκης όπως τόν αποκαλεί), ήταν σύζυγος μιας ξαδέλφης της Μαρίας και πατέρας ενός παιδιού.

Δραπέτευσε από τις φυλακές Λαμίας, όπου είχαν κλειστεί οι δύο τους προσωρινά, χάρη σε «άνομες ενέργειες» της Μαρίας και σκότωσε τη γυναίκα και το παιδί του, ώστε να μπορέσει να παντρευτεί μελλοντικά την αγαπημένη του.

Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της απίστευτης καλλονής αλλά και ενός χωριού που αξίζει να ανακαλύψεις

Ο Δ. Χαλατσάς, αναφέρει την εκδοχή που γράψαμε στην αρχή και προσθέτει ότι ίσως η Μαρία δημιούργησε σχέση και μέσα στη φυλακή, με κάποιον από τους χωροφύλακες φρουρούς της. Όσο για τη μικρή ποινή που τής επεβλήθη γράφει ότι ο πρόεδρος των ενόρκων, διαπρεπής Μεσολογγίτης γιατρός, είπε χαρακτηριστικά: «Δεν άντεχα όπως τήν έβλεπα την καρα…άρα», ήταν τόσο όμορφη !».

Μετά την αποφυλάκισή της (εδώ όλες οι πηγές συμφωνούν), παντρεύτηκε τον χήρο αγρότη Αρμάου, από το γειτονικό στους Πενταγιούς, χωριό Παλαιοκάτουνο (σήμερα Κροκύλιο). Ανέθρεψε τα 4 παιδιά του, ωστόσο η ίδια δεν απέκτησε παιδιά. Πέθανε το 1885.

(Παρά)Λογοτεχνία – Θεατρικά έργα και ταινίες για τη Μαρία την Πενταγιώτισσα

Η ιστορία της Μαρίας της Πενταγιώτισσας έγινε γνωστή σε όλη την Ελλάδα. Άρχισε έτσι να «κινείται» στα όρια του θρύλου. Ο Κωστής Παλαμάς στην ποιητική συλλογή «Τα Μάτια της Ψυχής μου» (1890) τής αφιέρωσε πολύστιχο ποίημα, όπου ύμνησε την ομορφιά της. Για τη Μαρία, έγραψαν ο Π. Νιρβάνας, ο Δ. Καμπούρογλου (κυρίως για τα τελευταία χρόνια της ζωής της, μερικά από τα οποία μάλιστα, κατά μία εκδοχή, πέρασε σε μοναστήρι) και ο Α. Καρκαβίτσας (περιοδικό «Εστία», τόμος ΚΗ’, σελ. 97-100, 1889). Ο μεγάλος όμως πεζογράφος μας γράφει αρκετές ανακρίβειες στο σχετικό κείμενο.

Εκτός από δημοτικό τραγούδι που γνώρισε δεκάδες ερμηνείες και παραλλαγές, η Μαρία η Πενταγιώτισσα έγινε ακόμα ρομαντικό μυθιστόρημα, θεατρικό έργο, παράσταση του θεάτρου σκιών, μυθιστόρημα σε συνέχειες που δημοσιεύθηκε σε εφημερίδες, αλλά κυρίως ληστρικό μυθιστόρημα !

Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της απίστευτης καλλονής αλλά και ενός χωριού που αξίζει να ανακαλύψεις

Τοιουτοτρόπως, σε μια σειρά μυθιστορημάτων του Α. Κυριακού (από το 1905 ως το 1923) εμφανίζεται ως λησταρχίνα, κάτι τελείως ανακριβές, καθώς η Πενταγιώτισσα ποτέ δεν είχε καμμία σχέση με καμμία ληστεία.

Το 1927-1928, επεσκέφθη τους Πενταγιούς ο Αχιλλέας Μαδράς, για να συγκεντρώσει υλικό για κινηματογραφική ταινία, με θέμα τη ζωή της Μαρίας. Βρήκε όμως κλειστά στόματα. Η ταινία παρ’ όλα αυτά, γυρίστηκε και προεβλήθη το 1929. Τίτλος της, φυσικά, «Μαρία Πενταγιώτισσα». Κι εδώ, η υπόθεση ξεφεύγει από την πραγματικότητα, καθώς η Μαρία εγκαταλείπει το χωριό της και ακολουθεί τον αγαπημένο της, ένα γενναίο λήσταρχο, στα βουνά. Αν και δέχτηκε κακές κριτικές, χαρακτηρίστηκε ως «εθνική μας ταινία» από το κοινό και πολλά έντυπα της εποχής. Στην ταινία, πρωταγωνιστούσαν: Φρίντα Πουπελίνα (με το ψευδώνυμο Νένα Μάη), Αιμίλιος Βεάκης, Αχιλλέας Μαδράς (ο… νονός του σαρδάμ για όσους δεν τό γνωρίζουν) κ.ά.

Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της απίστευτης καλλονής αλλά και ενός χωριού που αξίζει να ανακαλύψεις

Το κράτος ενίσχυσε τον Μαδρά με στρατιώτες και πολεμικό υλικό, για τις ανάγκες της ταινίας. Το φιλμ έγινε ομιλόν το 1939 στο Χόλιγουντ και προεβλήθη με μεγάλη επιτυχία στην Αθήνα. Το 1957, προεβλήθη η ταινία «Μαρία Πενταγιώτισσα» σε σενάριο και σκηνοθεσία Κώστα Ανδρίτσου. Πρωταγωνιστούσαν σ’ αυτή οι: Αλίκη Βουγιουκλάκη, Ανδρέας Μπάρκουλης, Στέφανος Στρατηγός, Λάμπρος Κωνσταντάρας, Θόδωρος Μορίδης, Κώστας Χατζηχρήστος, Θανάσης Βέγγος κ.ά.

Η ταινία έκοψε 31.254 εισιτήρια και εκτόξευσε τη δημοτικότητα της Αλίκης Βουγιουκλάκη στα ύψη.

Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της απίστευτης καλλονής αλλά και ενός χωριού που αξίζει να ανακαλύψεις

Υπάρχει και ταινία του 1967, με τίτλο «Η Κόρη της Πενταγιώτισσας» σε σενάριο Νέστορα Μάτσα και σκηνοθεσία Αντώνη Τέμπου. Σ’ αυτήν πρωταγωνιστούν: Γιώτα Σοϊμίρη, Χάρης Παναγιώτου, Θόδωρος Μορίδης, Στέφανος Στρατηγός, Σωτήρης Μουστάκας κ.ά. Η ταινία έκοψε 55.483 εισιτήρια.

Τέλος, σύμφωνα με το βιβλίο του Δ. Χαλατσά «Ληστρικά Τραγούδια», η δικογραφία του Κακουργιοδικείου Μεσολογγίου για την υπόθεση της Μαρίας της Πενταγιώτισσας και του «Τουρκάκη» υπήρχε στο Εφετείο Πατρών ως το 1957. Έκτοτε, αγνοείται η τύχη της !

Το χωριό Πενταγιοί Φωκίδας

Το χωριό βρίσκεται κτισμένο σε υψόμετρο 950 μ. και σε απόσταση 80 χλμ. βορειοδυτικά από την πρωτεύουσα του νομού, Άμφισσα. Υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Δωρίδος. Έχει μόνιμο πληθυσμό 246 κατοίκους, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011.
Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της απίστευτης καλλονής αλλά και ενός χωριού που αξίζει να ανακαλύψεις

Είναι ένα χωριό καταπράσινο και γαλήνιο και φυσικά πέρασαν οι εποχές που στην ποδιά της Μαρίας της Πενταγιώτισσας σφάζονταν παλικάρια.

Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της απίστευτης καλλονής αλλά και ενός χωριού που αξίζει να ανακαλύψεις

Κάντε το γύρο της λίμνης του Μόρνου, περάστε από το όμορφο κεφαλοχώρι Κροκύλειο, για να φτάσετε ως το μοναστήρι, όπου έζησε ο Αθανάσιος Διάκος, στην Αρτοτίνα. Περπατήστε στα πέτρινα καλντερίμια των Πενταγιών ως το ερειπωμένο σπίτι της Μαρίας της Πενταγιώτισας ή χαλαρώστε πλάι στις βρύσες με το γάργαρο νερό στον κάτω μαχαλά.

Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της απίστευτης καλλονής αλλά και ενός χωριού που αξίζει να ανακαλύψεις

Πάρτε ανάσες στην πλακόστρωτη πλατεία του χωριού, με τον πλάτανο που δεσπόζει στη μέση και θαυμάστε την επιβλητική εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, με το ξυλόγλυπτο τέμπλο, δίπλα στην πλατεία.

Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της απίστευτης καλλονής αλλά και ενός χωριού που αξίζει να ανακαλύψεις

Αξίζει να δείτε επίσης τη «μεγάλη βρύση», χώρος αναψυχής στο «κάτω χωριό» με πέντε πηγές κρυστάλλινου νερού και παιδική χαρά, τη «βρύση του Μαστρογιάννη» και τα «Τσωραΐικα Πλατάνια», όπου λειτουργούσε παλιά η «πάνω πλατεία» του χωριού.

Μαρία Πενταγιώτισσα: Η ιστορία της απίστευτης καλλονής αλλά και ενός χωριού που αξίζει να ανακαλύψεις
 

Διαβάστε Επίσης

Βραζιλία: Πατέρας έδωσε 2 ευρώ σε άστεγο, για να κάψει το πτώμα της κόρης του…

Ανατριχιαστικές λεπτομέρειες βλέπουν το φως της δημοσιότητας από